Kan een stoel een kunstwerk zijn?

Kunst in huis hoeft niet alleen aan de muur te hangen of op een sokkel te staan. Kunst kan namelijk ook praktisch zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een eenvoudig meubel voor je interieur. Gerrit Rietveld liet dit al zien toen hij zijn beroemde Rood-Blauwe Stoel maakte. Niet omdat het een kunsthistorisch icoon is geworden, maar omdat de stoel op deze manier veel meer wordt dan alleen een praktisch voorwerp of kunstwerk.

Kunstenaar en meubelmaker

Een beeldhouwer gebruikt ruimte, materie, massa, ritme en constructie om tot een beeldhouwwerk te komen. Met deze ingrediënten kun je als kunstenaar natuurlijk ook een meubelstuk met een functie maken zoals een tafel of een stoel. Zo heb je niet alleen een meubelstuk maar ook direct kunst in je interieur. Goede voorbeelden van deze werkwijze zijn voor mij de groene tafel en stoel die ik heb gemaakt. Via mijn houtleverancier kon ik beschikken over een paar platen groene beton-plex. Ze waren van een mooie kwaliteit berken-multiplex met een harde groene coating als toplaag. Bruin zie je vaak , groen maar zelden, ik had dus echt zin hier iets moois van te maken voor een expositie in Berlijn.

Het begon met een tafel

Ik zocht naar een idee waarmee ik het materiaal zoveel mogelijk recht kon doen maar waar ook niet te veel werk aan was. Het was een onbetaalde opdracht die ik mezelf had gegeven; het moest, met andere woorden, wel leuk blijven.Tegen die tijd had onze tuintafel het begeven omdat deze in weer en wind in de winter buiten was blijven staan. Hoe mooi zou het zijn als je een tafel had die zonder gereedschap en gedoe simpel uit elkaar gehaald kon worden en plat tegen de muur kon worden opgeborgen.

Vanzelfsprekend eenvoudig

Ik wilde dat de eigenschappen van de tafel in een oogopslag zichtbaar zouden zijn; éénduidig in materiaal en éénduidig in de gebruikte techniek. Ingewikkelde verbindingen of omslachtige en afleidende schroeven moest ik dus vermijden om het object in de combinatie van materiaal en techniek de gewenste vanzelfsprekendheid mee te geven. Zo bedacht ik dat het schuifsysteem waarmee we vroeger op de kleuterschool kerstengeltjes maakte uitstekend geschikt zou zijn. Losse onderdelen zouden in samenwerking met elkaar de constructie overeind houden en samen de tafel vormen. Het enige dat ik hoefde te doen was de vormen van de onderdelen bepalen en deze delen uit het materiaal te frezen.

Van idee naar vorm

Als het idee maar goed genoeg is, is het ontwerpen van de vorm, het eigenlijke vormgeven, gewoon de volgende stap van het ontstaansproces. In het beste geval hoef je dan als ontwerper niet geforceerd op zoek naar een vormpje zus of zo, maar vertelt het object gewoon welke vorm het nodig heeft. Het maakproces van de tafel bestond dus alleen uit het frezen van de vormen uit het materiaal, verder hoefde er aan het beton-plex geen bewerkingen te worden gedaan.
Toen de tafel klaar was, was ie mooi van éénvoud en “gestallt”; de losse onderdelen werkten samen om één tafel te maken.

Een stoel als kunstwerk

Toch miste er nog iets wat een tafel tot een tafel maakt: een stoel. Hierdoor werd het pas echt moeilijk, want een stoel maken is wezenlijk anders dan een tafel maken. Het stond natuurlijk vast dat de stoel volgens dezelfde criteria zou ontstaan als de tafel. Een stoel stelt door zijn functie andere eisen aan het ontwerp dan een tafel. Hij moet sterk zijn en verplaatsbaar en je moet er op kunnen zitten. In de basis is het idee gelijk aan dat van de tafel, ik ontkwam er echter niet aan een metalen deel toe te voegen om de losse delen op slot te zetten. Hierdoor kun je de stoel oppakken en verplaatsen. Uiteindelijk was ik tevreden met het resultaat, een tafel en een stoel die samen één geheel vormen. Eén stoel vond ik voldoende, de overige vijf kun je je zelf inbeelden.

Kunst in interieur

Toen het ensemble klaar was viel me iets op dat ik van tevoren nooit had bedacht, maar dat juist heel erg over het ambacht van de kunst gaat. Behalve een set meubels was het ook een sculptuur geworden, eigenlijk een gebeeldhouwde tekening. Zoals een tekening is opgebouwd in vlakken en lijnen was deze sculptuur ontstaan door groene vlakken en witte lijnen. Alle kopse kanten van het betonplex bleven onbehandeld en gaven als belijning accenten aan de groene vlakken. Kunst in een interieur kan zomaar opeens ontstaan, als je goed oplet kun je het zomaar zien gebeuren.